تعریف پرخاشگری:
پرخاشگری رفتاری است که در ان فرد قصد اسیب رساندن به خود یا دیگران را به شکل جسمانی یا زبانی را دارد که گاه به نابود کردن دارایی دیگران منجلب میشود. در این مقاله به انواع پرخاشگری در کودکان و راهکار های کاهش آن پرداخته ایم.
انواع پرخاشگری:
1-پرخاشگری وسیله‌ای: رفتار پرخاشگرانه برای رسیدن به هدف خاصی صورت میگیرد؛ مثل به‌دست آوردن یک اسباب‌بازی. کودک برای رسیدن به هدف، به فردی که بر سر راه اوست حمله‌ور میشود یا بر سر او فریاد می‌کشد. بیشتر پرخاشگری‌های اطفال خردسال از نوع وسیله‌ای و برای تصاحب شیء مورد علاقه انجام میشوند. آنان با اعمالی مانند هل‌دادن، در تلاش‌اند اسباب‌بازی دیگران را به چنگ آورند و کمتر مواردی است که به‌قصد آسیب دیگران و از روی عصبانیت اقدام کنند.
2- پرخاشگری آزاردهنده: به‌قصد آزار دیگران انجام میشود؛ چه فیزیکی (لگدزدن، هل‌دادن، پرت‌کردن اشیا و تهدید به انجام این اعمال همراه با حمله‌های عمدی) و چه کلامی (فحش و ناسزا گفتن).
3-پرخاشگری مستقیم و غیرمستقیم: این تقسیم‌بندی براساس شناخت و نشناختن علت یا علل پرخاشگری صورت پذیرفته است. اگر علت یا علل پرخاشگری روشن باشد، مثلاً فرد دیگری یا شیئی باعث شده‌باشد که کودک به مقصود خود نرسد، کودک هم آن عامل را می‌شناسد و از خود رفتار پرخاشگرانه بروز می‌دهد. در این صورت پرخاشگری مستقیم است. اما در صورتی که کودک عامل پرخاشگری را نشناسد، مثلاً در مهدکودک به‌اشتباه با فردی برخورد و شروع به پرخاشگری کند، این نوع پرخاشگری را که زمینه‌های قبلی دارد و درواقع تخلیه هیجان‌های قبلی است، پرخاشگری غیرمستقیم می‌نامند.
انواع پرخاشگری در سنین مختلف:
کودک تا شش‌ماهگی، زمانی که در انتظار غذاست یا چیزی به او میدهند که نمی‌خواهد، یا زمانی که به کاری وادارش میکنند، از خود خشم نشان می‌دهد.
در 15 ماهگی، زمانی که به او اجازه نمی‌دهند در غذا خوردن مستقل باشد، عصبانی میشود.
از 1 تا 3 سالگی در مرحله منفی‌گرایی و لج‌بازی است. کودکان می‌توانند حاکمان و مستبدانی کوچک باشند. آنها از کسی که بازی‌شان را قطع کند متنفر میشوند و ممکن است از روی خشم اشیا را پرت کنند.
از 18 ماهگی در هنگام ناراحتی لگد می‌زنند.
از 2 تا 5/2 سالگی تلاش میکنند برای داشتن و مالکیت یک اسباب‌بازی بچه‌های دیگر را بزنند.
از 3 تا 4 سالگی به‌تدریج زبانی را به کار می‌گیرند تا از طریق آن احساسات پرخاشگرانه خود را خالی کنند.
در حدود 6 سالگی غالباً لگدزدن و کتک‌کاری دوباره تکرار میشود.
در 8 تا 9 سالگی بیشتر بحث و جدل و به‌کار بردن کلمات توهین‌آمیز و دشنام را جایگزین پرخاشگری‌های جسمانی میکنند.
علل پرخاشگری در کودکان:
1-عوامل ژنتیکی:
بیشتر کودکان پرخاشگر،والدین پرخاشگر دارند و عوامل ژنتیکی تاثیر بیشتری تا عوامل محیطی دارد پس والدین پرخاشگر باید کنترل بیشتری روی خلق خویش داشته باشند.
2- الگوی خانوادگی ناسالم:
_عدم نظارت
_واکنش شدید به رفتار کودک
_تنش های خانوادگی
_مشکلات شدید بین والدین
_افسردگی
_تاثیرات خوب و بد خانواده
_تنبیه شدید والدین
_عدم هماهنگی بین والدین
_عدم قدردانی و تحسین کودک
_کودک آزاری
_رفتار پرخاشگرانه یا پرخاشگری قبلی
_قربانی قلدری شدن
و….
این کودکان دچار کمبود عزت نفس میشوند و به همین دلیل سرخوردی خود را به شکل بی ادبی و پرخاشگری نسبت به دیگران بروز میدهند.
3_خصوصیات فردی:
_فقدان دلسوزی
_مهارت ارتباطی ضعیف
_مشکلات عصبی
_اختلالات رفتاری
_هوش متوسط یا پایین
_خلق و خوی پایین
_تروما یا ضربه ی روحی
_کودکانی که دچار اختلال سلوک میشوند.
_اختلالت یادگیری
4_تماشای بیش از حد تلویزیون:
کودکانی که بیش از اندازه تلویزیون میبینند روابط خوبی با والدین خود ندارند و برنامه ی غذایی ناسالمی دارند.
برنامه هایی مثل کارتون ،فیلم های خشونت امیز،فوتبال و…. باعث تشدید خشونت در کودکان میشود زیرا کودکان از تقلید کردن لذت میبرند و مشت و لگد و… را در زندگی روزمره ی خود بکار میگیرد.
5_عوامل محیطی:
احتمال بروز رفتارهای پرخاشگرانه در کودکانی که در محله‌های ناامن زندگی میکنند، مثل محلاتی که افراد معتاد یا بزه‌کار در آن زیاد هستند، بیشتر است. بچه‌هایی که به مدارسی با شرایط ناامن می‌روند یا دوستانی دارند که با آنها پرخاشگرانه برخورد میکنند.
-فقر
-محرومیت
-تک والد بودن
-قربانی ازار جسمی یا جنسی
– استفاده از مواد مخدریا الکل
-مدرسه
پرخاشگری در کودکان
اشکال مختلف پرخاشگری در کودکان:
-عصبانیت های فیزیکی
-ضربه زدن
-لگد گرفتن یا گاز گرفتن
-تخریب اموال و اشیا
-قلدری
-حملات کلامی
-تلاش برای کنترل دیگران از طریق تهدید یا خشونت
ویژگی های کودک پرخاشگر:
-غالبا کنترل خود را از دست می‌دهد و به شدت عصبانی میشود
-خیلی تحریک‌پذیر و تکانشی است و در متمرکز ماندن مشکل دارد
-به آسانی ناامید میشود
-به دیگر کودکان یا بزرگسالان حمله‌ی فیزیکی می‌کند یا با آنها دعوا راه می‌اندازد
-غالبا باعث ایجاد اختلال و بحث و جدل است و کج خلقی می‌کند
-عملکرد ضعیفی در مدرسه دارد و یا نمی‌تواند در فعالیت‌های کلاسی یا هر فعالیت سازمان‌یافته‌ی دیگر، مشارکت کند
-برای مشارکت در موقعیت‌های اجتماعی و پیدا کردن دوست به مشکل بر می‌خورد
-مدام با اعضای خانواده بحث می‌کند و دعوا راه می‌اندازد و نمی‌تواند اقتدار والدین را بپذیرد
-در مواجهه با اقتدار، حتما آن را به چالش می‌کشد و در اطاعت از قوانین، سرپیچی می‌کند
-غالبا از پذیرش مسولیت در قبال رفتار نادرستش سر باز می‌زند و تقصیر را به گردن دیگران می‌اندازد
چگونه با رفتارهای پرخاشگرانه ی کودکمان برخورد کنیم؟
-به فرزندان خود بدبین نباشید.
-تسلیم رفتار های پرخاشگرانه ی کودک نشوید.
-انتظارات واقع بینانه نسبت به توانایی های کودک خود داشته باشید.
-به فرزند خود کمک کنید برای تقویت کردن مهارت حل مسیله
-همدلی کردن با کودکان
-به فرزند خود کمک کنید تا علایم خشم را تشخیص دهد.
-ایجاد وحفظ رابطه ی مثبت با کودک
-با کودک خود بازی کنید
-حفظ کردن ارامش روانی خود
-یک سیستم انظباطی طراحی کنیم.
– برنامه ی منظم برای خواب کودک داشته باشید.
-اموزش مهارت های اجتماعی و ارتباطی به کودک
– رابطه ی مثبتی بین کودک و خواهر و برادرش ایجاد کنید.
-درخواست هایمان را واضح و ارام به کودک بگوییم
-رفتارها ناپسند را به کودک به طور واضح تعریف کنیم
-برای انجام دادن کارها به کودک فرصت دهیم.
-برای انجام کارهای خوب به کودک پاداش دهیم و او را تشویق کنیم.
-کودکان رفتار های منصفانه را درک میکنند.
