مراقبت های بهداشتی دوران نوزادی بسیار حساس و مهم است. این دوران لحظه تولد تا ۲۸ روز اول زندگی کودک را تشکیل می‌دهد. بیشترین درصد مرگ و میر کودکان در سال اول زندگی و به ویژه در ماه اول اتفاق می‌افتد. این مرحله از زندگی کودک در واقع تطابق از زندگی داخل رحمی به زندگی خارج از رحمی است.
بسیاری از دستگاه های بدن مانند، قلب، کلیه، دستگاه عصبی و غیره دچار تغییرات و تحولاتی می‌شوند . تا با شرایط جدید زندگی کودک تطابق یابند. لذا نحوه مراقبت از اندام های طفل و نیز تغذیه و بهداشت کودک بسیار اهمیت دارد. در این میان نقش کودکیار به عنوان فردی آگاه در ارائه خدمات بهداشتی و دادن آگاهی‌های لازم به جوانانی که به زودی نقش پدر و مادر را ایفا خواهند کرد از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
آیا تاکنون قدم در مسیر پر از نگرانی و اضطراب مادری گذاشته‌اید؟ آیا شما هم مانند سایر مادران نگران سلامتی فرزندان خود هستید و به دنبال راهکارهای مختلف برای افزایش سلامت فرزندان خود می‌گردید؟ دیگر نیاز نیست نگران باشید چرا که ما امروز می‌خواهیم برخی از راه‌های مراقبت از فرزند به خصوص فرزندانی که تازه به دنیا آمده‌اند و نوزاد هستند را برای شما تشریح کنیم.
به طور کلی بهداشت نقش موثری در سلامت فرزندان دارد. یعنی می‌توانیم بگوییم اگر می‌خواهید سلامت ۸۰ درصد فرزندان خود را تضمین کنید، ابتدا باید به فکر افزایش بهداشت محیط زندگی خود و بهداشت جسمی یا روحی فرزند خود باشید. این مراقبت‌ها از همان ابتدای به دنیا آمدن فرزند شروع می‌شوند. یعنی زمانی که شما از بیمارستان مرخص می‌شوید باید بلافاصله یک پرونده برای نوزاد خود در مراکز بهداشت به وجود بیاورید و سپس مدام سلامتی فرزند خود را پیگیری کنید.
شاید برخی از مادرانی که به تازگی اولین فرزند خود را به دنیا آورده‌اند، ندانند که چگونه باید این کار را انجام دهند. به طور کلی زمانی که پرونده‌ای را در خانه بهداشت به وجود می‌آورید، یک جدول زمانی به شما تعلق می‌گیرد که باید متناسب با این جدول از سلامت، میزان رشد، تکامل و پیشرفت جسمی کودک خود اطمینان پیدا کنید.
برای این کار باید مدام به خانه‌های بهداشت سر بزنید و کودک خود را تحت نظر یک پزشک ویزیت کنید تا اگر مشکلی در سلامت جسمی کودک یا نوزاد شما به وجود آمده است، سریعا آن را برطرف نمایید. در ادامه با ما همراه باشید تا راه‌های مراقبت به داشته کودک را نیز فرا بگیرید.
همچنین بخوانید : شرایط ویژه نوزادان , بایدها و نبایدهایی که باید بدانید
مراقبت از بند ناف نوزاد
یکی از ابتدایی‌ترین مراقبت‌هایی که از بدو تولد باید صورت بگیرد، مراقبت از بند ناف است. بند ناف به طور کلی دو هفته با کودک شما همراه است و دو الی سه روز بعد از تولد کم کم رو به خشکی می‌رود و رنگ آن نیز از زرد به قهوه‌ای تغییر می‌کند. پس شما باید در این مدت کوتاه برخی از مراقبت‌های بهداشتی را رعایت کنید. برای مثال نباید کهنه نوزاد را در قسمت زیرین بندناف قرار دهید. البته به این نکته که نباید روی بند ناف نیز قرار بگیرد، پس باید دقت داشته باشید که مدام با استفاده از وسایل و مواد بهداشتی محل اتصال بند ناف به بدن کودک را تر و تمیز نگه دارید و از دستکاری کردن این قسمت پرهیز کنید.
همچنین دقت داشته باشید که هیچ پوششی نباید روی بند ناف قرار بگیرد. از این رو از گذاشتن هرگونه دستمال یا پوشش پارچه‌ای بر روی بند ناف جداً خودداری کنید.
مراقبت از نوزاد در مرکز بهداشت به چه صورتی انجام می‌پذیرد؟
به طور کلی مراقبت نوزاد در مرکز بهداشت با هدف‌های مختلفی صورت می‌گیرد. گاهی اوقات برای ماه‌های اول، افرادی که در خانه‌های بهداشت مشغول به کار هستند، تغذیه کودک با شیر مادر را هدف قرار می‌دهند اما در دفعات متعدد دیگری که کودک با مادرش به خانه بهداشت مراجعه می‌کند، معاینه کنندگان وزن، قد،دور سر و میزان اندازه این قسمت‌ها را مشخص می‌کنند و میزان نرمال آن را نیز در نظر می‌گیرند. علاوه بر این، پس از ۶ ماهگی این افراد آموزش غذای کمکی به کودکان را به مادران ارائه می‌کنند و وضعیت بین وضعیت دهان و وضعیت دندان کودک را نیز تحت بررسی قرار می‌دهند. اگر بخواهیم مراقبت بهداشتی از نوزاد در خانه‌های بهداشت را در دسته‌های جداگانه بررسی کنیم می گوییم که این مراقبت‌ها به پنج دسته مختلف تقسیم می‌شوند. دسته اول معرفی برنامه کودکان است که در آن همان برنامه زمانی مخصوص واکسیناسیون یا تغذیه کودک مشخص می‌شود.
بخش دوم مراقبت‌های تکاملی کودک است و بخش سوم مراقبت‌های سلامت نوزاد را در بر می‌گیرد. علاوه بر این کودکانی که بیش از دو سال دارند و نوزادانی که دو ماهه یا سه ماهگی خود را رد می‌کنند، باید احیای پایه داشته باشند و نظام مراقبت از مرگ کودک نیز بر روی آنها اعمال شود. از این رو چنین برنامه‌هایی نیز در خانه‌های بهداشت طراحی شده‌اند و در اختیار مادران قرار گرفته‌اند تا سلامت کودکان و مراقبت‌های بهداشتی از آنها به بهترین شکل ممکن صورت بگیرد.
همچنین بخوانید: کم خونی ناشی از فقر آهن در کودکان
دفع مدفوع
یکی دیگر از مراقبت‌های بهداشتی که باید به آن توجه زیادی کنید، عوض کردن پوشک، دفع مدفوع و دفع ادار است. به طور کلی نوزادان در ۱۸ تا ۲۴ ساعت اولیه‌ی عمر خود به صورت مشکی رنگ و چسبنده مدفوع می‌کنند. پس شما هم باید این ماده‌ی چسبنده را با استفاده از پنبه و دستمال‌های مرطوب بهداشتی پاک کنید چرا که نوزاد پوست حساسی دارد و اگر شما بخواهید در روز چند بار پوست او را با آب شستشو دهید، آسیب های جدی به پوست نوزاد وارد می‌آید و ممکن است پوست او دچار سوختگی شود. از این رو به این توصیه‌ی بهداشتی توجه داشته باشید.
علاوه بر این، دفع مدفوع نوزاد به خصوص در روزهای اولیه‌ی عمر نوزاد نظم خاصی ندارد. یعنی این چنین نیست که شما در ساعات خاصی بخواهید بدن نوزاد را تمیز کنید یا پوشک او را تعویض نمایید. باید بدانید که ادرار و مدفوع نوزاد به شیر مادر و میزان تغذیه‌ی او بستگی دارد.
پس از این که ۴۸ ساعت از عمر نوزاد بگذرد، ممکن است نوزاد به رنگ‌های قهوه‌ای، زرد و سبز مدفوع می‌کند و این امری طبیعی است. اگر شما مدفوعی قرمز یا نارنجی رنگ را در این روزها مشاهده کردید، باید سریعا نوزاد را به مراکز درمانی یا خانه بهداشت‌ها ببرید تا یک پزشک متخصص او را معاینه کند.
همچنین بخوانید : پوست نوزاد و علائم و درمان شایع ترین بیماری های پوستی نوزادان
مراجعه به خانه بهداشت نوزاد
برای این که شما بتوانید از سلامت جسمانی نوزاد خود در ماه‌های اولیه‌ی زندگی او اطمینان کامل حاصل کنید، باید با مراجعه به خانه بهداشت این کار را انجام دهید. البته نه هر خانه بهداشتی؛ بلکه خانه بهداشتی که در آن برای نوزاد خود پرونده ساخته‌‌اید.
علاوه بر این، به شما یک برنامه‌ی زمانی تعلق پیدا می‌کند که با استفاده از آن باید متوجه شوید که چه زمانی باید کودک خود را به خانه بهداشت ببرید تا وزن، قد و دور سر او چک شود. این کار برای این انجام می‌شود که کودک از نظر جسمانی عقب نماند. با توجه به نکات فوق، می‌توانید به خوبی سلامت بهداشتی فرزند خود را در کنار اصول مربوط به خانه بهداشت به بهترین شکل ممکن تامین کنید.
امروزه بیشتر زایمان ها در مراکز درمانی انجام می‌گیرد و آلودگی بند ناف به ندرت اتفاق می‌افتد .
اما در نقاط دورافتاده بر اساس بعضی از سنت های غلط مواد غیر بهداشتی را روی ناف بریده شده می گذارند . از این طریق میکروب های فراوانی وارد بدن کودک می شوند. برای تمیز کردن بند ناف توصیه می‌شود از هیچ گونه ماده‌ای استفاده نشود . تجربه نشان داده با استفاده از این روش بند ناف زودتر خشک شده و می‌افتد.
گاهی، چند ساعت بعد از زایمان، خونریزی یا نشت خون در محل بند ناف مشاهده می‌شود. ممکن است علت آن محکم نبودن گیره ای باشد که با آن بند ناف را بسته اند. در صورت بروز چنین حادثه‌ای، باید فوراً مراتب را به اطلاع پزشک رسانید.
مدت زمان جدا شدن بند ناف در نوزادان متفاوت است . معمولاً حدود ۷ تا ۱۰ روز طول می‌کشد. بند ناف، تدریجاً خشک می‌شود و سپس خود به خود می‌افتد و نیازی به دستکاری نیست. ممکن است در بعضی موارد بند ناف، زودتر و گاهی دیرتر جدا شود که در هر دو حالت طبیعی و جای نگرانی نیست. در بعضی از مواقع بند ناف به دلیل عدم رعایت بهداشت دچار عفونت موضعی می شود و اطراف ناف قرمز شده عفونت پیدا می‌کند . ممکن است قدری چرک در محل بند ناف جمع شده و بوی بسیار بدی از آن استشمام شود.
همچنین بخوانید : زردی در نوزادان
علت عفونت ناف، آلوده بودن وسیله ای که با آن بند ناف را بریده اند و یا آلودگی‌ها و دستکاری های بعدی می باشد.
در چنین مواردی، باید کودک را به نزد پزشک برده، به توصیه های او عمل نمود. زیرا گاهی همین عفونت های موضعی، تولید ناراحتی های عفونی شدید می کند . به همین علت است که مراقبت های بهداشتی در دوران نوزادی بسیار اهمییت دارد.
پس از جدا شدن بند ناف، در محل اتصال آن با پوست بدن، پوست نازک و حساسی به جا می ماند که به نام جای بندناف مشهور است و چند روز و گاهی چند هفته طول می‌کشد تا بهبود یابد.
بهتر است تا زمانی که محل بند ناف التیام نیافته، کودک را در وان حمام داخل ننموده . اگر هنگام استحمام، جای بند ناف، خیس شد، موضع را با پنبه استریل به خوبی خشک کرد. پوشک نوزاد را باید طوری قرار داد که پایین تر از ناف قرار گیرد تا رطوبت پوشک به محل بند ناف سرایت نکند.
پاکیزه نگه داشتن خانه
همه ما می‌دانیم که محیط خانه جزو محیط‌هایی است که رفت و آمد در آن زیاد است و در معرض آلودگی‌ها و میکروب‌های مختلف قرار دارد. از این رو بهتر است که این محیط را نیز برای افزایش بهداشت و سلامت نوزاد خود را پاکیزه نگه دارید. حال بسیاری از مادران می‌پرسند که برای این کار باید چه کنیم؟ برای پاکیزه نگه داشتن خانه خوب است که شما از محلول‌های ضدعفونی کننده استفاده کنید به خصوص در مکان‌هایی که کودک شما در آنجا استراحت می‌کند و یا در آنجا تحرک دارد، از این محلول‌ها بهره ببرید. همچنین اگر نوزاد شما از شیشه شیر و استفاده می‌کند باید این شیشه شیر را قبل از مصرف و بعد از مصرف با آب ولرم بشویید و ظروف مربوط به تغذیه کودک را نیز به همین منوال ضدعفونی کنید.
هنگام حمام بردن کودک خوب است که اجزای حمام را با مواد ضدعفونی کننده شستشو دهید و از تمیز بودن آنها اطمینان حاصل کنید. در این صورت است که کودک شما کمتر در معرض آسیب‌های جسمانی محیط قرار می‌گیرد و زندگی شاداب و پر از تندرستی را تجربه می‌کند.
سخن پایانی
از آنجایی که مراقبت از کودک اهمیت زیادی دارد، ما در این مقاله تلاش کردیم که برخی از راهکارهای بهداشتی در زمینه‌ی مراقبت از کودک را به شما ارائه دهیم. امیدواریم این مقاله برای شما مفید بوده باشد.
برای رزرو نوبت آنلاین دکتر با سایت کیدز 24 همراه باشید.
