تربیت جنسی را از چه سنی باید آغاز کنیم؟

تربیت جنسی را از چه سنی آغاز کنیم ؟ یکی از دغدغه‌های اساسی پدر و مادرها با بزرگ شدن کودک‌شان نگرانی از بابت آموزش جنسی و پاسخ به سوال‌های ناتمام بچه‌ها در رابطه با به دنیا آمدن خودشان و توضیح تولیدمثل است. نگرش‌های متفاوتی درباره‌ی توضیح چنین مسائلی در خانواده‌ها وجود دارد که بیش‌تر آن‌ها تحت‌تاثیر فرهنگ هستند. خیلی از خانواده‌ها ممکن است نسبت به توضیح و آموزش جنسی به کودکان خود احساس خطر کنند و به این فکر کنند که ممکن است این توضیحات در جهت معکوس عمل کند و بچه‌ها را نسبت به این مفاهیم حساس‌تر سازد، عقاید مذهبی و یا حیا در برخی خانواده‌ها نیز ممکن است باعث جلوگیری آن‌ها از ارائه‌ی این آموزش‌ها گردد. این نگرانی‌ها ممکن است بجا باشند اما باید بدانیم که اگر توضیحات به اندازه‌ی کافی خوب ارائه شوند، نه تنها موجب کنجکاوی بیشتر کودک نمی‌شوند بلکه از بسیاری از موقعیت‌های ناخوشایند و آسیب‌زننده نیز جلوگیری می‌کنند.

اولین موضوعی که باید در آموزش به کودکان و تربیت جنسی در نظر بگیریم این است که همیشه مطابق با سن آن‌ها و متعاقبا فهم‌شان عمل کنیم؛ خیلی از کودکان سوال‌های خود را درباره‌ی چگونگی تولد یک انسان حول و حوش سن چهار سالگی آغاز می‌کنند، کنجکاوی آن‌ها راجع به اندام جنسی‌شان با بزرگ‌تر شدن‌شان فزونی می‌یابد و این جزء تمایلات طبیعی کودکان است. اینکه به سوالاتشان پاسخ ندهیم و یا با عوض کردن بحث حواسشان را پرت کنیم، نه به آن‌ها کمکی می‌کند و نه باعث می‌شود که موضوع را فراموش کنند، بلکه به سادگی می‌توانند منابع اطلاعاتی خود را تغییر دهند!

واکنش اولیه‌ی ما نسبت به طرح این سوالات به شدت اهمیت دارد؛ در واقع پس‌زمینه‌ای در ذهن کودک به وجود می‌آورد که امنیت کافی برای مطرح کردن سوالات و مسائل بعدی خود با والد را احساس کند. ممکن است جا بخوریم و یا اینکه مضطرب شویم اما باید بدانیم که مطرح شدن این سوالات از جانب کودکان به معنای این نیست که کار خلافی از آن‌ها سر زده و مرتکب خطا شدند بلکه تنها ناشی از کنجکاوی ذهنی آن‌هاست. پس بهتر است تا آن‌جایی که می‌توانیم با آرامش به دنبال این باشیم که چه چیزی در سرشان جریان دارد و به همان اندازه‌ای که می‌خواهند اطلاعات دهیم و نه بیش‌تر. در واقع در گام اول ابتدا باید اطلاعات خود بچه‌ها را محک بزنیم؛ این سنجش اطلاعاتی می‌تواند از طریق پرسشی مانند “نظر خودت چیست؟” و یا “خودت چه فکری می‌کنی؟” صورت بگیرد. خیلی از اوقات کودکان افکار خودشان را توضیح می‌دهند و تنها کاری که باید انجام دهیم سازماندهی آن افکار است.

همچنین بخوانید: آموزش جنسی به کودکان 

نشان‌دادن واکنش‌های خامی مانند داد کشیدن، نهی کردن از پرسش، ترساندن کودک از والد دیگر، همه و همه در دراز مدت این پیام را به وی می‌دهد که خودش و سوالاتش به اندازه‌ی کافی ارزشمند نیستند و والدین آن افرادی نیستند که بشود چنین سوالاتی را از آن‌ها پرسید. دومین موضوعی که والدین باید در نظر بگیرند این است که آموزش تربیت و مهارت‌های جنسی به کودکان باید از خانه شروع شود؛ هیچ نیازی به ترساندن کودک از دزدیده‌شدن توسط غریبه‌ها و ناامن بودن محیط بیرون نیست بلکه تنها چیزی که از حول و حوش سن سه سالگی باید به آن‌ها آموزش داده شود مراقبت و محافظت از اندام خصوصی‌شان است. خیلی از اوقات والدین تصور می‌کنند که باید نامی جایگزین و آسان‌تر به کودکان خود یاد دهند اما باید توجه کنیم که به کاربردن واژه‌های دیگری به جز اندام خصوصی، بر خصوصی بودن این اندام‌ها به اندازه‌ی کافی تاکید نمی‌کند پس استفاده از کلماتی مانند ناز، گل، کوچولو و … برای اندام خصوصی جز گیج کردن کودکان نتیجه‌ای دیگر در پی ندارد. برای توضیح دادن، لازم است تا حد امکان موضوع را قابل‌فهم و ساده به زبان بیاوریم و از مثال‌های عینی که کودک متوجه می‌شود بهره بگیریم.

همچنین بخوانید: بلوغ زودرس در کودکان 

برای مثال برای توضیح اندام خصوصی و مراقبت از آن می‌توانیم از مثال خصوصی بودن مسواک شروع کنیم؛ اینکه هر فردی چه در خانواده و چه در بیرون از خانواده مسواک مخصوص به خودش را دارد و دیگری به آن مسواک دست نمی‌زند، اعضای خصوصی بدن هر فرد هم متعلق به اوست و دیگران حتی نزدیک‌ترین اعضای خانواده هم نباید آن‌ را ببینند و یا دست بزنند. والدین باید توجه کنند که این سخنان باید کاملا به دور از هرگونه حاشیه و توضیح اضافی و کنجکاو کردن بی‌مورد کودکان صورت بگیرد؛ مثلا برای نشان دادن اهمیت موضوع هیچ‌گاه نباید عشق خودمان را از آن‌ها دریغ کنیم (اگر به خودت دست بزنی دیگر دوستت نخواهم داشت!) و یا اینکه آن‌ها را از فردی قدرتمند بترسانیم (اگر دیدم به خودت دست زدی به پدربزرگ می‌گویم تا تو را دعوا کند!).

در این میان همیشه می‌توان از کتاب‌هایی کمک گرفت که آموزش جنسی را به شکل داستانی جذاب طراحی کرده‌اند که کودک را درگیر شخصیت‌های اصلی آن می‌کند، مخصوصا اگر حیوانات مورد علاقه‌ی او باشند. از این قصه‌ها می‌توان به عنوان قصه‌های قبل از خواب استفاده کرد. مساله‌ی آخر قائل شدن یک حریم شخصی برای کودک و توضیح این حریم به اوست؛ هر انسانی حریم و مرزهای مخصوص به خود را دارد و کودکان نیز از این قاعده مستثنی نیستند. اگر می‌خواهیم که کودکان‌مان بتوانند در برابر افراد غریبه از خود دفاع کنند و “نه” بگویند، پس این آموزش باید از پیش و در خصوص افراد نزدیک هم به آن‌ها داده شود. اگر در مهمانی‌ها و جمع‌های خانوادگی کودک را مجبور به بوسیدن افرادی کنیم که او تمایل ندارد، نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم که خود به تنهایی بتواند در برابر فردی که قصد نزدیک شدن به وی و آزار او را دارد مقابله کند! پس مهم‌ترین مساله خواست خود کودک است که باید به آن احترام گذاشته شود.

آموزش تربیت جنسی برای اکثر والدین امری دشوار و اضطراب‌زاست. ممکن است تصور کنید که دارای دانش کافی برای توضیح چنین مسائلی نیستید اما درست مانند هر موضوع آموزش‌پذیر دیگر، با مطالعه و شرکت در کارگاه‌های آموزشی و از همه مهم‌تر توجه به نیازهای کودک در هر مرحله‌ی رشدی و موضوعاتی که از جانب خودش مطرح می‌شود، می‌توان تسلط کافی را پیدا کرد و به کودکان کمک کرد تا بتوانند از خود محافظت کنند و یا اینکه اگر شخصی قصد نزدیک‌شدن به آن‌ها و آزارشان را داشته باشد، بتوانند این موضوع را با والدین خود درمیان بگذارند و احساس امنیت کنند. کلینیک کیدز 24 می تواند در این امر شما را یاری کند.