والدین در تربیت فرزندان خود نیازمند فنونی هستند که بتوانند به کمک آنها به طرز مناسبی شیوه های عادتی کودکان را تغییر دهند اما همانطور که میدانیم تأثیر شیوه های مختلف یکسان نیست. استفاده از تنبیه بدنی کودکان ، در مقابل استفاده از پاداش، یک روش کاملا ناکارآمد برای والدین، در تربیت درست فرزندانشان است. شواهد برای این نتیجه گیری بسیار فراوان اند. آثار ناخوشایند تنبیه همانند یک سایه ی شوم در سراسر زندگی کودک میتواند اثرات منفی بر جای بگذارد. همه ی ما بارها مواردی را شاهد بوده ایم که در آنها والدین فرزند خود را تنبیه کرده اند، تا تغییری مثبت در رفتار کودک ایجاد کنند، اما نتایج کاملا برعکس شده است.
مادرانی که کودک خود را برای پرخاشگری تنبیه کرده اند، کودک پرخاشگرتری داشته اند یا مثلا مادرانی که کودک خود را برای تخلیه ی نابجای ادرار یا مدفوع تنبیه بدنی کرده اند احتمال ابتلای فرزندشان به مشکلات دفعی بیشتر شده و بسیاری از موارد دیگر. شاید تنبیه در کوتاه مدت بتواند نتایج مطلوب را در جهت تغییر رفتار ایجاد کند اما بدون شک تنبیه به عنوان تدبیری برای حذف نوع رفتاری که به آن منظور بکار می رود، در درازمدت بی تأثیر است. اما از آنجا که عمل تنبیه برای شخص تنبیه کننده تقویت کننده است، مثلا مادری که بشدت از رفتاری در کودکش ناراحت است در آن لحظه با اعمال تنبیه بدنی خشم خود را تخلیه می کند تا آرامتر شود و شاید همین عامل علت تکرار رفتار تنبیه توسط والدین باشد. در ادامه به بررسی علل رد تنبیه می پردازیم:
علل رد تنبیه در کودکان
– تنبیه بدنی کودکان آثار جانبی هیجانی نامطلوب به بار می آورد، کودکی که تنبیه می شود هیجان ترس را تجربه می کند و ممکن است این ترس را به تمام محرکها و شرایطی که تنبیه در آن صورت گرفته تعمیم دهد و لذا زمینه ی ترس های آتی در او شکل بگیرد.
– تنبیه صرفا به کودک نشان می دهد که چه کار نکند، نه اینکه چه کار بکند، یعنی در قیاس با تقویت تنبیه عملا هیچ اطلاعاتی مبنی بر شیوه ی درست رفتار را به کودک نمی دهد.
– تنبیه کردن کودک صدمه زدن به دیگران را برایش توجیه می کند، کودک با تنبیه کردن می آموزد که در برخی مواقع صدمه زدن به دیگران جایز است.
– کودکی که تنبیه بدنی می شود، پرخاشگری نسبت به شخص تنبیه کننده و دیگران و رفتارهای منفی را یاد می گیرد که این مسأله خود میتواند مشکلات دیگری را در پی داشته باشد.
– کودک با قرار گرفتن در موقعیتی که بتواند در آن، رفتاری که به خاطر آن قبلا تنبیه شده را انجام دهد، بدون اینکه برای آن تنبیه شود، ممکن است وادار به انجام آن رفتار شود. بنابراین در غیاب پدر و مادر یا هر شخص تنبیه کننده، ممکن است کودکان فحش بدهند، به بچه های کوچکتر آسیب بزنند، یا با بزرگترها بی ادبانه رفتار کنند
– تنبیه اغلب یک پاسخ نامطلوب را جایگزین پاسخ نامطلوب دیگری می کند. برای نمونه کودکی که به دلیل ریخت و پاش وسایلش تنبیه بدنی شده ممکن است یک بچه ی گریه کن از آب در آید.
– تنبیه بدنی می تواند به کودک آسیب جسمانی وارد کند.
– تجربه ی تنبیه چه به صورت بدنی چه به صورت بروز رفتارهای خشونت آمیز دیگری، نظیر توهین و تمسخر و بدگویی به کودک باشد منجر به آسیب های جدی در شخصیت کودک میشود. کودکی که توسط والدینش تنبیه شده خودپنداره ای ضعیف، اعتماد بنفس و عزت نفس پایین، کینه توزی، خصومت و لجبازی کردن را در خود رشد می دهد.
همچنین بخوانید: 9 ایده جایگزین تنبیه
تنبیه صحیح کودک و جایگزین های تنبیه بدنی کدامند؟
– بهتر است والدین پیش از اینکه کودک اقدام به رفتار نامناسب کند مقتضیاتی را که پیش بینی می کنند منجر به رفتار نامطلوب می شود را تغییر دهند، مثلا ظرف شکستنی را از دسترس کودک خارج کنیم.
– اگر رفتار نامطلوب ناشی از مرحله ی رشدی کودک است با صبر و حوصله اجازه دهیم کودک آن مرحله را طی کند.
– برای هر رفتار نامناسب کودک دقیقا عدم رضایتمان را از انجام آن رفتار خاص به کودک بگوییم (گاهی والدین میگویند بچه خودش می داند که چرا از او ناراحتم)، اما در بیشتر مواقع اینگونه نیست و کودک واقعا نمی داند که شما بعنوان والدینش از چه رفتاری مشخصا ناراحتید.
– فراموش نکنید که بخش عمده ی یادگیری کودکان از طریق مشاهده کردن و یادگیری از رفتارهای والدین است. پس هر رفتاری را که دوست ندارید کودکتان انجام دهد، هیچگاه خودتان انجام ندهید؛ می خواهید کودکتان دروغگو نباشد نباید دروغ گفتن را از شما ببیند.
همچنین بخوانید: محبت در کودکان
تنبیه صحیح کودک و جایگزین های تنبیه بدنی کدامند؟
– هیچگاه کودک را در حضور دیگران تنبیه یا دعوا نکنید و اگر هم رفتاری نامناسب داشت، با او در محیطی که دیگران نیستند در خصوص رفتار غلطش صحبت کنید تا شخصیت کودک آسیب نبیند.
– هر رفتار غلط یا ناپسندی را که از کودک دیدید بجای گفتن این جمله ی غلط که ” دیگه دوستت ندارم ” بگویید این رفتار تو را دوست ندارم.
– با خواندن کتابهای آموزشی و داستان های مناسب نکات رفتارهای درست را به کودکان بیاموزید.
– ایجاد رابطه ی عاطفی و صمیمیت با کودک او را بیشتر مشتاق میکند که آموزش هایتان را فرا گرفته و به کار بندد.
– در شیوه ی تربیت کودکتان لازم است با همسر خود، هم رأی و همسو باشید.
– از پاداش مناسب و مورد علاقه ی کودک بجای بکاربردن تنبیه استفاده کنید.
– بجای تنبیه بدنی کودکان را از فعالیتها یا وسایل موردعلاقه اش به مدت مشخص و نسبتا کوتاهی محروم کنید.
– حتی تغییرات رفتاری مناسب کوچک و جزیی را مورد توجه و تشویق قرار دهید.
