سینوزیت عبارت از التهاب و عفونت یک یا چند سینوس پارانازال است که می تواند بصورت حاد یا مزمن باشد و معمولاً بدنبال عفونت دستگاه تنفسی فوقانی URTI ایجاد می شود.
سینوسهای پارانازال
در حالت طبیعی فضاهای استریل در استخوانهای صورت هستند و از ادامه پوشش مخاطی بینی پوشیده شده اند و از طریق مجرای کوچکی کهOstia نامیده می شود به داخل بینی راه پیدا می کنند. در دوره شیرخواری سینوس ماکزیلر و سینوس اتموئید می توانند دچار عفونت بشوند. سینوس فرونتال تا سن ۶ – ۱۰ سالگی و سینوس اسفنوئید تا سن ۳ – ۵ سالگی بندرت دچار عفونت قابل توجه می شوند. وقتی کودک دچار عفونت شدید اتموئید در چند سال اول زندگی بشود پنوماتیزاسیون سینوس های فرونتال ممکن است ناقص ایجاد شده یا اصلاً ایجاد نشود.
تمام مجاری خروجی سینوسها در نواحی زیر توربینت فوقانی و میانی تخلیه می شوند. سینوس های اسفنوئید و اتموئید خلفی در meatus فوقانی که زیر توربینت فوقانی قرار دارد تخلیه می شوند. مجاری خروجی سینوسهای ماکزیلر و اتموئید قدامی و فرونتال مجرای خروجی مشترکی در meatus میانی پیدا می کنند که این ناحیه Osteomeatal Complex نامیده می شود و با CT اسکن کرونال قابل مشاهده است. در بچه های کوچک منفذ سینوس بطور نسبی گشاد است و باعث اختباس ترشحات در سینوس و ایجاد درد که از علائم سینوزیت بزرگتر هاست نمی شود.
ترشحاتی که در سینوسها ایجاد می شوند…
توسط عمل مژکها به طرف منفذ آن ( Ostia ) رانده شده و وارد حفره بینی می شود. در افراد سالم حرکت ترشح سینوسها همیشه یکطرفه و بسوی مجرای خروجی آنست و این عمل از آلودگی سینوس ها توسط عوامل خارجی جلوگیری می کند و بنابراین مهمترین عامل دفاعی سینوسها از طریق عمل موکوسیلیاری آنهاست. موکوس محتوی موادی است که باکتری ها را از بین برده و از چسبیدن آنها به مخاط نیز جلوگیری می کند. از آنجائیکه مژکهائی که سطح سینوسها را می پوشانند موکوس ترشح شده داخل سینوسها را بطور مداوم به طرف خارج می فرستند بنابراین درناژ موفقیت آمیز یک سینوس بستگی به عمل مژکها ، و یسکوزیته موکوس و باز بودن مجرای خروجی سینوس دارد.
عمل مژکها
می تواند تحت تأثیر عواملی مانند عفونت و هیپوکسی موضعی در اثر بسته شدن مجرای خروجی سینوس قرار بگیرد. عوامل ژنتیک مانند Dyskinetic cilia syndrome یا عواملی مانند دهیدراتاسیون طولانی، مصرف داروهای آنتی کولینرژیک و آنتی هیستامین ها، دود سیگار و توکسین های شیمیایی و تعدادی از عفونتهای ویروسی نیز می تواند عمل این مژکها را تحت تأثیر قرار دهد. تعدادی از عوامل ذکر شده یا بیماریهایی مانند فیبروکیستیک باعث زیاد شدن ویسکوزیته موکوس تولید شده در داخل سینوسها شده و در نتیجه مژکها نمی توانند این موکوس غلیظ را به خارج از سینوس هدایت کنند و عاملی برای ایجاد عفونت در ناحیه سینوس می باشند.
همچنین اگر مجرای خروجی سینوس به عللی مانند تورم مخاط، التهاب ایجاد شده توسط آلرژی یا ضایعات موضعی مسدود شود می تواند باعث سینوزیت شود. اختلالات ایمنی ( کمبود IgA و کمبود ساب کلاس های IgG و عدم توانائی پاسخ ایمونولژیک به آنتی ژنهای پلی ساکاریدی) یکی دیگر از عوامل ایجاد کننده سینوزیت عود کننده است.
سینوزیت به سه صورت
صورت حاد ( کمتر از سه هفته )
تحت حاد ( سه هفته تا سه ماه )
مزمن ( بیش از سه ماه ) می باشد
در هر بیماری که علائم عفونت ویروسی دستگاه تنفسی فوقانی بیش از ۷ – ۱۰ روز طول بکشد یا علائم سرما خوردگی شدید بوده و با تب بالا و ادم اطراف چشم و درد صورت همراه باشد به سینوزیت حاد باید فکر کرد و از این نظر او را معاینه و بررسی کرد.
همچنین بخوانید: خون ریزی بینی در کودکان
سینوزیت های ماکزیلر و فرونتال…
در معاینه بینی ممکن است چرک در meatus میانی در سینوزیت های ماکزیلر و فرونتال و اتموئید قدامی و یا meatus فوقانی در سینوزیت اسفنوئید یا اتموئید خلفی دیده شود. سردرد در بچه ها شایع نیست. در اتموئیدیت حاد مخصوصاً در شیرخواران و کودکان کم سن سلولیت اطراف چشم با ادم نسج نرم و قرمزی پوست روی آن مشاهده می شود.
بیمارانی که دچار سینوزیت مزمن هستند علائمی بصورت سرما خوردگی مکرر یا دائمی دارند. فارنژیت با یا بدون تونسیلیت ممکن است تنها شکایت بیمار باشد.
تعداد قابل توجهی از اینها ممکن است دچار اتیت حاد میانی یا اتیت سروز مزمن باشند. ترشحات دائمی پشت حلق ( PND ) در اینها ممکن است باعث لارنژیت بشود. ترشح بینی ممکن است رقیق یا غلیظ و رنگ روشن یا چرکی داشته باشد. سرفه بهنگام روز یا شب دارند. ممکن است این بیماران به علت عوارض ثانویه بیماری مانند برونشیت، لارنژیت یا اتیت مراجعه کنند.
بد بوئی دهان
این بیماران بد بوئی دهان دارند. گرفتگی بینی و تنفس از طریق دهان باعث خشکی حلق و گلودرد در اینها می شود. بیمار کم اشتها شده و ممکن است دچار احساس خستگی باشد. ترشح پشت حلق شایع بوده و در غیاب عفونت آدنوئید یا عفونت حاد دستگاه تنفسی فوقانی علامت تشخیصی خوبی است. گهگاه صبح ها بعد از بیدار شدن، پف آلودگی غیر دردناک اطراف چشم دارند بچه های بزرگتر ممکن است از خوب تشخیص ندادن بوها و طعم غذا شکایت کنند. ممکن است در معاینه بینی چرک را در meatus میانی ببینیم که نشانه سینوزیت ماکزیلر یا فرونتال یا اتموئید قدامی است.
توربینت میانی در سینوزیت مزمن متورم شده و باعث گرفتگی قابل ملاحظه بینی می شود. در تمام سنین عامل پاتوژن سینوزیت حاد یا مزمن می تواند هموفیلوس آنفلانزا یا پنوموکوک باشد موراکسلاکاتارالیس، استرپتوکک گروه A واستافیلوکک طلائی نیز از عوامل پاتوژن دیگر هستند. در سینوزیت مزمن رل بی هوازی ها بیشتر است. ( باکتروئید ها، پپتوکوکوس ها و پپتواسترپتوکوکوس ها ). در بیماران دچار فیبروکیستیک پسودوموناس آئروژینوزا نقش دارد. در مواردی سینوزیت علت قارچی دارد که معمولاً ناشی از Aspergillus و Alternaria می باشد.
سه وضعیت تصویر برداری رادیولوژیک برای تشخیص سینوزیت ها می توان درخواست کرد:
۱. یکی وضعیت Waters ( Occipitofrontal ) که برای بررسی سینوسهای ماکزیلر و مقداری هم سینوسهای فرونتال مفید است.
۲.؛وضعیت Caldwell)Angled Posteroanterior ) که سینوسهای فرونتال و اتموئید را می توان بررسی کرد.
۳. وضعیت لاترال که برای بررسی سینوس اسفنوئید و اندازه آدنوئید و ناحیه نازوفارنکس در خواست می شود.
یافته های رادیولوژیک در بیماران دچار سینوزیت حاد شامل تیرگی منتشر سینوس، ضخیم شدن مخاط سینوس ( بیش از ۴ میلیمتر ) یا اگر این ضخامت بیش از ۵۰% محفظه سینوس را اشغال کند و دیدن سطح مایع و هوا در سینوس می باشد. این یافته های رادیولوژیک بهمراه علائم بالینی سینوزیت ما را به تشخیص قطعی می رساند. اگر علائم کلینکی و معاینات ما را به تشخیص می رسانند نیاز به گرفتن رادیوگرافی سینوس نمی باشد.
CT اسکن
در بررسی بیماران مشکوک به سینوزیت وقتی رادیوگرافی های معمولی گرفته شده با CT اسکن انجام شده از سینوس ها مقایسه شود اختلافات قابل توجهی مشاهده می شود. بطور مثال در ۴۰% موارد که عکس ساده سینوسها نشان دهنده سینوزیت است CT اسکن به عمل آمده بیماری در سینوس نشان نمی دهد و در ۴۰% موارد که سینوسها در رادیوگرافی ساده شفاف هستند یافته های CT اسکن وجود بیماری در سینوس را نشان می دهد.
بطور کلی CT اسکن سینوس برای تشخیص سینوزیت با ارزش تر و حساس تر و تصاویر واقعی تر از رادیوگرافی ساده است.
در سینوزیت مزمن در رادیوگرافی پاسخ استئوبلاستیک در دیواره سینوس مبتلا، ضخامت مخاط و پریوست، کدورت حفره سینوس و حتی کاهش اندازه حفره سینوس ممکن است مشاهده شود. و CT اسکن تصویر برداری انتخابی برای ارزیابی آناتومی حفره بینی و سینوسهای پارانازال و وسعت واقعی بیماری در زمان تصویر برداری است. و Coronal projection برای ارزیابی کمپلکس استئومآتال و Axial Projection برای ارزیابی دیواره های قدامی و خلفی سینوس های ماکزیلر، اسفنوئید و فرونتال در خواست می شود.
CT اسکن در سینوزیت قارچی
CT اسکن در سینوزیت قارچی آلرژیک کاراکتریستیک است و یکی از معیارهای اصلی تشخیص است. انجام MRI برای بررسی نسوج نرم مفید است ولی پاتولژی استخوانی را مشخص نمی کند و نقش مهم آن در مواردی است که می خواهیم ببینیم آیا عفونت از سینوس ها به ناحیه داخل جمجمه ای توسعه پیدا کرده است یا نه. در اکثر موارد گرفتن شرح حال دقیق از بیمار و معاینه حلق و بینی ما را در تشخیص سینوزیت یاری می کند و در صورتی که با معاینه به تشخیص نرسیدیم گرفتن عکس ساده سینوس کمک کننده است. با توجه به هزینه و اشعه ای که بیمار دریافت می کند CT اسکن سینوس فقط در مواردی که لازم باشد درخواست می شود که بهتر است با توجه به اشرافی که متخصصین گوش و حلق و بینی به تفسیر آن دارند توسط این همکاران درخواست و بیمار را درمان و پیگیری کنند.
همچنین بخوانید: لوزه سوم در کودکان
عوارض سینوزیت :
عوارض اوربیتال شامل سلولیت پری اوربیتال، سلولیت اوربیت، آبسه زیر پریوست، آبسه اوربیت و نوریت اپتیک می باشد که اکثرا ناشی از اتموئیدیت باکتریال میباشند. سلولیت اوربیت باعث گرفتاری ساختمان های داخل اوربیت و پروپتوز، کموزیس، کاهش بینائی،دوبینی، واختلال حرکات چشم ودرد در این ناحیه میشود. استئومیلیت استخوان مجاور سینوس از عوارض دیگر است. عواض داخل جمجمه شامل آبسه اپی دورال یا ساب دورال و ترومبوز سینوس ساژیتال و سینوس کاورنو، مننژیت و آبسه مغز می باشد. توسعه موکوسل به داخل جمجمه با CT اسکن یا MRI مشخص می شود.
پیوسل و موکوسل ضایعات مزمن سینوس ( معمولاً فرونتال ) است و می تواند همراه با اروزیون استخوان باشد. موکوسل اگر به داخل اوربیت دست اندازی کرده باشد می تواند با استرابیسم، دو بینی و تاری دید تظاهر کند. گرفتاری سینوس اتموئید می تواند باعث پریوستیت اوربیتال، آبسه زیر پریوست یا آبسه اوربیت شود.
بعضی بچه ها با هر سرما خوردگی دچار سینوزیت می شوند در اینها و در مواردی که سینوزیت مداوم و عود کننده داریم باید دنبال علل زمینه ای مانند :
سیستیک فایبروزیس
دیسکینزی مژکها
آلرژی
کمبود ایمنی
ضایعه آناتومیک
گرانولوماتوز Wegener
عفونت قارچی
عفونت دندان
بیماری مادرزادی سیانوتیک قلبی
آنژیو فیبروم نازوفارنکس بگردیم.
