مقدمه
نشانه هایی چون تب، درد، استفراغ و یرقان مشخص کننده یک نوع بیماری خاص در کودکان نیستند بلکه هر کدام از آنها علامت چند نوع بیماری مختلف در بدن انسان هستند. یادگیری و تفسیر این نشانه ها در شناخت بهتر بیماریهای کودکان نقش موثری دارد. در این فصل، به اختصار، به شرح تعدادی از این علایم می پردازیم:
۷)تنگی نفس و سیانوز
تنگی نفس به علت اختلال در تنفس عادی به وجود می آید. عمل تنفس برای تبادل اکسیژن و گاز‌کربنیک صورت می گیرد و اگر دستگاه های تنظیم کننده ی تنفس(سلسله اعصاب و مغز) و نیز مجاری تنفسی و ریه ها دچار اختلال شوند تنگی به وجود می‌آید. در تنگی نفس که یک نوع تنفس مشکل و غیر موثر است دامنه حرکات تنفسی زیاد می شود و عضلاتی که در تنفس عادی از آنها استفاده نمی شود به کار می‌افتند لذا در تنگی نفس از عضلات بین دنده‌ای در هر حرکت تنفسی به داخل سینه کشیده و پره های بینی بیشتر از معمول باز می شوند تا هوای بیشتری وارد دستگاه تنفسی گردد.
سیانوز(کبودی):
حالتی است کا اغلب همراه تنگی نفس دیده می شود و نشانه ی کمبود اکسیژن است. رنگ پوست و مخاط بدن در حالت طبیعی قرمز متمایل به صورتی است اما در سیانوز لب ها، لاله گوش، انتهای انگشتان دست ها و پاها و ناخن ها به رنگ بنفش متمایل به آبی در می آید.
علل تنگی نفس و سیانوز به طور خلاصه به شرح زیر است :
۱. صعود به ارتفاعات به علت کاهش اکسیژن هوا موجب تنگی نفس می شود.
۲. به هنگام ورزش به علت افزایش سوخت و ساز نیاز بدن به اکسیژن زیاد می‌شود. اما در کودکان که آمادگی جسمانی کافی ندارند و احتمال بروز تنگی نفس و سیانوز وجود دارد.
۳. بعضی از بیماریهای های دستگاه تنفس شامل عفونت های ریوی، تجمع چرک در فضای جنبی، وجود جسم خارجی در مسیر راه‌های تنفسی و غیره، موجب بروز تنگی نفس و سیانوز می شوند.
۴. اختلال مرکز تنظیم کننده ی تنفس در بصل النخاع در اثر بیماری هایی چون فلج اطفال، انسفالیت، مننژیت و بعضی از سموم و داروها سبب تنگی نفس و سیانوز می گردد.
علت بروز سیانوز همیشه تنگی نفس و اختلال تنفسی نیست بلکه مصرف بعضی از داروها، اختلالات مادرزادی هموگلبین، سرمازدگی، شوک، کند شدن جریان خون در اندام های بدن و مخلوط شدن خون تیره و روشن در بیماریهای مادرزادی قلب نیز موجب پیدایش سیانوز می گردند.
۸)کم خونی
کم خونی که با بریدگی رنگ و کاهش قرمزی مخاط لب‌ها و لاله گوش و کف دست ها و پاها مشخص می‌شود. در اثر کاهش هموگلوبین خون وجود می‌آید. مقدار طبیعی هموگلوبین در کودکان بین ۱۴ – ۱۲ گرم درصد میلی لیتر خون است. در کم خونی مقدار هموگلوبین از ۱۲ گرم درصد کمتر می‌شود. کم خونی در کودکان به سه نوع خفیف (هموگلوبین۱۲-۱۰ گرم)و متوسط (هموگلوبین ۱۰- ۸ گرم) و شدید (هموگلوبین کمتر از ۸ گرم) درصد میلی لیتر خون تقسیم می‌شود.
کودک مبتلا به کم خونی شدید، بی اشتها و کم حوصله می‌شود و نسبت به بازی و حرکت علایق زیادی نشان نمی‌دهد.
دلایل بروز کم خونی
کم خونی به دلایل زیر به وجود می‌آید:
۱. ساخته نشدن گلبول قرمز در مغز استخوان :
به دلیل اشغال مغز استخوان توسط سلولهای سرطانی مانند بیماری لوسمی(سرطان خون)و یا نبودن مواد لازم برای تشکیل هموگلوبین مانند کم خونی، فقر آهن و نیز کم خونی ناشی از کمبود B۱۲.
۲.تخریب گلبول های قرمز در خون محیطی :
طول عمر متوسط گلبول قرمز در کودکان سالم ۱۲۰ – ۱۱۰ روز است؛ اما در بعضی از بیماریها که به آن بیماریهای همولی تیک گفته می‌شود گلبول قرمز زودتر از موعد معین از بین می‌روند و کم خونی ایجاد می‌شود.
مهم‌ترین این بیماری ها عبارتند از :
الف اختلالات مربوط به هموگلوبین مثل تالاسمی ماژور و کم خونی داسی شکل.
ب عفونت های انگلی مثل مالاریا.
ج اختلالات آنزیمی مثل فاویسم.
۳.کم خونی ناشی از خونریزی ها در کودکان :
در این دسته از بیماری ها، گلبول های قرمز به طور حاد و یا مزمن از طریق خونریزی از بدن دفع می شوند. در اثر کاهش گلبولهای قرمز بدن، کم خونی عارض می گردد.
