پرخاشگری رفتاری است که در کودک متولد و با بزرگ شدن او رشد پیدا میکند. کودکان در بازه سنی 3تا 10 سالگی تحت تاثیر عوامل مختلفی از جمله شرایط محیطی و ژنتیک پرخاشگر میشوند که تا حدودی طبیعی است اما رشد پرخاشگری سبب ایجاد اختلالات و مشکلات زیادی در آینده کودک میشود بنابراین بهتر است از رشد آن جلوگیری کرد و به درمان آن پرداخت. نگران نباشید ما در این مقاله با ارائه راهکارهایی، نحوه برخورد والدین با کودک پرخاشگر را به شما آموزش میدهیم.
پرخاشگری کودکان
پرخاشگری انواع مختلفی دارد و به همین خاطر به شکل های متفاوتی در کودک جلوه گر میشود. پرخاشگری به سه دسته پرخاشگری مستقیم و غیر مستقیم، پرخاشگری وسیله ای و پرخاشگری آزار دهده تقسیم میشود که به بررسی آن ها میپردازیم. زمانی که نوع پرخاشگری کودکتان را بشناسید راحت تر میتوانید به درمان آن بپردازید.
پرخاشگری خصمانه یا آزار دهنده: این دسته از پرخاشگری رفتاری است که صرفا به دلیل آزار رساندن توسط کودک انجام میشود و هدف دیگری در این نوع پرخاشگری وجود ندارد برای مثال کودک از سر لجبازی اسباب بازی کودک دیگری را میگیرد یا بدن هیچ دلیلی به یکی از اقوام لگد میزند.
پرخاشگری وسیله ای: پرخاشگری وسیله ای مانند پرخاشگری خصمانه بیهدف نیست بلکه کودک در جهت رسیدن به خواسته یا خواسته هایی این نوع پرخاشگری را به کار میبرد. مثلا کودک برای اینکه در صف جلوتر بایستد دیگری را هل میدهد. در واقع در این نوع پرخاشگری، کودک برای رسیدن به هدف خاصی؛ به آسیب رساندن به دیگران روی میآورد.
پرخاشگری مستقیم و غیر مستقیم: این بخش از پرخاشگری بر اساس آگاهی یا عدم آگاهی از عاملی که سبب عصبانیت کودک شده، دسته بندی میشود. برخی این نوع از پرخاشگری را پرخاشگری درونی یا بیرونی تعبیر میکنند. اگر شما از عاملی که سبب عصبانیت کودک شده است آگاهی داشته باشید پرخاشگری کودک از نوع مستقیم است و اگر از آن آگاه نباشید این نوع از پرخاشگری در دسته غیر مستقیم قرار میگیرد.
دلایل پرخاشگری کودکان
ژنتیک عامل بسیار موثر در تمامی بیماری ها، مشکلات و اختلالات روانی است. نقش ژنتیک را نباید دست کم گرفت اما در کنار ژنتیک عوامل دیگری هم در این مشکل تاثیر گذار هستند که به آن ها میپردازیم.
عوامل محیطی: عوامل محیطی در واقع همان شرایط محیطی کودک است. شرایط محیطی تمام اتفاقات پیرامون محیط کودک را شامل میشود از جمله رفتار خانواده، مهد کودک یا مدرسه، اقوام ومواردی از این قبیل. کودکانی که درمعرض فقر و محرومیت، الگو های نادرست ، مشکلات زناشویی والدین هستند رو به پرخاشگری می آورند.
رسانه و بازی ها: متاسفانه کودکان نسل جدید، نسل رسانه و گیم هستند. بازی ها یا به اصطلاح گیم های نسل جدید حالت جنایی و مبارزه ای دارند و جلوه های خشونت آمیز را به تصویر میکشند که سبب عادی سازی این تصاویر در ذهن کودک میشوند. این عامل در پرخاشگری کودک بسیار تاثیر گذار هستند.
حسادت: حسادت در کودکان تا حدودی طبیعی است و حتی طبیعی است که حسادت سبب ایجاد خشم و پرخاشگری در کودکان شود اما توجه داشته باشید که حتما باید این حسادت را کنترل کنید. یکی از رایج ترین دلایلی که سبب ایجاد حسادت و در نهایت پرخاشگری در کودک میشود، متولد شدن کودک دوم است. سعی کنید قبل از تولد فرزند دوم، کودک را برای تولد خواهر یا برادرش آماده کنید تا به جای حسادت به او عشق بورزد.
اهداف و خواسته های کودک: گاهی کودکان اهداف کوچکی دارند و وقتی به آن ها نمیرسند، پرخاشگر میشوند مثلا کودک میخواهد فلان اسباب بازی را داشته باشد و وقتی شما آن را برایش نمیخرید، عصبی میشود. در این شرایط میتوانید به اقناع کودک بپردازید تا از شدت عصبانیت او بکاهید. گاهی این اهداف تحت تسلط خود کودک است برای مثال کودک انتظار دارد که در فلان مسابقه یا فلان بازی برنده شود و وقتی نمیتواند از دست خود عصبی میشود. در این شرایط باید سعی کنید به او بگویید در هر شرایطی دوسش دارید و به او یاد آور شوید که همیشه فرصت جبران دارد.
نحوه رفتار با کودکان پرخاشگر
نحوه رفتار نزدیکان کودک پرخاشگربه خصوص والدین با کودک میتواند در کاهش خشم کودک موثر واقع شود. نحوه رفتار مناسب و معقول با کودک به روند درمان کودک پرخاشگر کمک کننده است.
توقع بیش از حد نداشته باشید: هر کودکی با توجه به شرایط خود، استعداد ها و توانمندی های خود پتانسیل خاصی دارد که قطعا با دیگران متفاوت است بنابراین نه تنها کودکتان را با بقیه مقایسه نکنید بلکه بیش از توان کودک هم از اوانتظار نداشته باشید و این را به کودک هم آموزش دهید تا از خود توقع بی جا نداشته باشد و خود را سرزنش نکند. سرچشمه خشم در این موارد همین سرزنش های غیر منطقی است.
برقراری روابط سالم با والدین: سعی کنید روابط سالم با کودکتان برقرار کنید و جو خانه را گرم و صمیمی نگه دارید. زمانی را در طی روز به گفت و گو با فرزندتان اختصاص دهید. به او ابراز علاقه کنید و او را هم به این کار تشویق کنید. به هیچ عنوان احساساتش را سرکوب نکنید. در استفاده از کلماتتان دقت کنید به هیچ عنوان حس عقب ماندگی و دوست داشته نشدن به فرزند دلبندتان القا نکنید. برای تعامل بهتر با کودکان بخوانید.
پاداش دهید: به کودک توجه کنید و زمانی که مطابق صحبت های شما عمل میکند به او پاداش دهید. پاداش محرک بسیار تاثیر گذار و یک انگیزه قوی برای کودک محسوب میشود. لازم نیست وسایل بزرگ و گران قیمت را هدیه کنید. پاداش میتواند صرفا پختن یک شام خوشمزه باشد.
تنبیه سازنده: تنبیه سازنده ایجاد کنید سعی کنید حتما از تنبیه های بدنی خود داری کنید. وقتی کودک در هنگام عصبانیت کار های ناپسند و نامناسب انجام میدهد او را سرزنش و تهدید نکنید به جای این کار تبیه سازنده رقم بزنید. تنبیهی که میتواند سبب گرم تر شدن و صمیمی تر شدن تعاملاتتان با کودک شود برای مثال از او بخواهید برای جبران کار بدی که انجام داده همراه شما خانه را تمیز کند یا آشپزی کند.
نیاز و مراقبت: طبق تحقیقات گرسنگی و خستگی ارتباط مستقیمی با پرخاشگری کودک دارند بنابراین سعی کنید رژیم سالم و تغذیه مناسبی را برای کودک ایجاد کنید و همین طور خواب کودک را کنترل کنید. خواب کافی میتواند درصد خشم کودک را تا به میزان زیادی کاهش دهد.
دلیل عصبانیت: سعی کنید بعد از این که کودک آرام شد با او صحبت کنید و دلیل عصبانیت را جویا شوید. واکنش هیجانی نشان ندهید و به آرامی سعی در اقناع کودک داشته باشید. برای کنار آمدن با عصبانیت کودکان بخوانید.
جمع بندی
پرخاشگری یکی از رفتار های شایع و البته طبیعی بین کودکان است که اگر کنترل نشود میتواند باعث ایجاد اختلالات و مشکلات زیادی در کودک شود و آینده او را تحت تاثیر قرار دهد. ژنتیک و شرایط محیطی از مهم ترین عوامل تاثیر گذار در تحریک و ایجاد پرخاشگری کودکان هستند با برقراری روابط سالم با فرزند دلبندتان و همچنین رعایت یه سری نکات و اصول کنترل رفتار میتوانید روند درمان فرزندتان را بهبود ببخشید.
سوالات متداول
1.پرخاشگری چیست؟
پرخاشگری رفتاری است که در کودک متولد و با بزرگ شدن او رشد پیدا میکند. کودکان در بازه سنی 3تا 10 سالگی تحت تاثیر عوامل مختلفی از جمله شرایط محیطی و ژنتیک پرخاشگر میشوند که تا حدودی طبیعی است اما رشد پرخاشگری سبب ایجاد اختلالات و مشکلات زیادی در آینده کودک میشود.
2.انواع پرخاشگری در کودکان به چه شکل است؟
پرخاشگری انواع مختلفی دارد و به همین خاطر به شکل های متفاوتی در کودک جلوه گر میشود. پرخاشگری به سه دسته پرخاشگری مستقیم و غیر مستقیم، پرخاشگری وسیله ای و پرخاشگری آزار دهده تقسیم میشود که به بررسی آن ها میپردازیم. پرخاشگری خصمانه یا آزار دهنده: این دسته از پرخاشگری رفتاری است که صرفا به دلیل آزار رساندن توسط کودک انجام میشود و هدف دیگری در این نوع پرخاشگری وجود ندارد./ پرخاشگری وسیله ای: پرخاشگری وسیله ای مانند پرخاشگری خصمانه بیهدف نیست بلکه کودک در جهت رسیدن به خواسته یا خواسته هایی این نوع پرخاشگری را به کار میبرد. /پرخاشگری مستقیم و غیر مستقیم: اگر شما از عاملی که سبب عصبانیت کودک شده است آگاهی داشته باشید پرخاشگری کودک از نوع مستقیم است و اگر از آن آگاه نباشید این نوع از پرخاشگری در دسته غیر مستقیم قرار میگیرد.
3.چه عواملی سبب پرخاشگری در کودک میشوند؟
ژنتیک عامل پررنگ و موثر در ایجاد اکثر بیماری ها و اختلالات روانی کودک است علاوه بر آن شرایط محیطی، رسانه ها و بازی ها که شرایط و موقعیت ها خشونت آمیز را به تصویر میکشند، حسادت، اهداف و خواسته های کودک از عوامل تاثیر گذار در ایجاد پرخاشگری میباشند.
4.با کودک پرخاشگر چه گونه برخورد کنیم؟
1) توقع بیش از حد نداشته باشید.2) سعی کنید روابط سالم با کودکتان برقرار کنید و جو خانه را گرم و صمیمی نگه دارید.3) به کودک توجه کنید و زمانی که مطابق صحبت های شما عمل میکند به او پاداش دهید.4) تبیه سازنده رقم بزنید. تنبیهی که میتواند سبب گرم تر شدن و صمیمی تر شدن تعاملاتتان با کودک شود.5) سعی کنید رژیم سالم و تغذیه مناسبی را برای کودک ایجاد کنید و همین طور خواب کودک را کنترل کنید. 6) سعی کنید بعد از این که کودک آرام شد با او صحبت کنید و دلیل عصبانیت را جویا شوید. واکنش هیجانی نشان ندهید و به آرامی سعی در اقناع کودک داشته باشید.
