وسواس کودکان چیست [علائم وسواس کودک]

خرداد ۱۱, ۱۴۰۲
۱۰:۰۸ ق٫ظ
بدون دیدگاه

وسواس از جمله اختلال های شایعی است که هم کودکان هم بزرگسالان از آن رنج میبرند. وسواس تا زمانی که درمان نشود از بین نمیرود و شدت آن نه تنها کم نمیشود بلکه دو چندان میشود و درآینده بیش تر شما را آزرده خاطر میکند.

حدود 88 درصد از افرادی که در سنین بالای 20 سالگی درچار این اختلال میشوند، در کودکی به علائم وسواس بی توجه بوده اند. پس پیگیری این مشکل و حل آن در همین سنین ابتدایی کودک ، بسیار حائز اهمیت است که ما بدان میپردازیم.

افکار و رفتارهای وسواسی می تواند بر افراد در هر سنی از جمله کودکان تأثیر بگذارد. وسواس دوران کودکی که به عنوان اختلال وسواس فکری-اجباری (OCD) نیز شناخته می شود، یک وضعیت سلامت روانی است که با افکار، تصاویر یا تکانه های مداوم و مزاحم مشخص می شود که باعث ناراحتی می شود و منجر به رفتارهای تکراری می شود.

این مقاله با تاکید بر اهمیت مداخله زودهنگام و حمایت از کودکان مبتلا، علائم، علل و راه‌حل‌های درمانی وسواس دوران کودکی را بررسی می‌کند.

برای درمان وسواس کودکتان می‌توانید با دانلود اپلیکیشن مادر و کودک آواکیدز با بهترین مشاوران متخصص در ارتباط باشید.

علائم وسواس در دوران کودکی

افکار وسواسی: کودکان مبتلا به وسواس اغلب افکار مداوم و مزاحم را تجربه می کنند که باعث اضطراب و پریشانی می شود. این افکار ممکن است حول ترس از آلودگی، تقارن و نظم، آسیب رساندن به خود یا دیگران، یا سایر نگرانی های غیرمنطقی باشد.

رفتارهای اجباری: کودکان ممکن است برای کاهش اضطراب ناشی از وسواس هایشان، رفتارها یا تشریفات تکراری انجام دهند. این رفتارها می‌تواند شامل شستن بیش از حد دست‌ها، بررسی و بازبینی مجدد، شمارش، مرتب کردن اشیا یا کسب اطمینان باشد.

اضطراب و پریشانی: وسواس و اجبار می تواند به طور قابل توجهی بر سلامت عاطفی کودک تأثیر بگذارد. آنها ممکن است به دلیل ماهیت ناراحت کننده وسواس هایشان، سطح اضطراب، ترس، تحریک پذیری یا بی قراری را افزایش دهند.

تداخل در زندگی روزمره: وسواس و اجبار می تواند برنامه روزانه، عملکرد تحصیلی و تعاملات اجتماعی کودک را مختل کند. آنها ممکن است زمان زیادی را صرف انجام مراسم کنند، که منجر به مشکلاتی در تکمیل وظایف یا شرکت در فعالیت های منظم می شود.

رفتارهای اجتنابی: کودکان مبتلا به وسواس اغلب برای به حداقل رساندن محرک ها یا موقعیت هایی که اضطراب آنها را تشدید می کند، رفتارهای اجتنابی ایجاد می کنند. این اجتناب می تواند مشارکت آنها را در فعالیت های مناسب سن یا تعامل با دیگران محدود کند.

تغییرات عاطفی و رفتاری: وسواس می تواند باعث تغییرات عاطفی در کودکان شود که منجر به افزایش حساسیت، نوسانات خلقی یا ناامیدی شود. آنها همچنین ممکن است تغییرات رفتاری مانند گوشه گیری، پرخاشگری یا کمال گرایی را نشان دهند.

علل وسواس در دوران کودکی

عوامل ژنتیکی: تحقیقات نشان می دهد که وسواس دوران کودکی یک جزء ژنتیکی دارد. کودکانی که سابقه خانوادگی OCD یا سایر اختلالات اضطرابی دارند ممکن است خود در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به وسواس باشند.

عدم تعادل عصبی شیمیایی: عدم تعادل در برخی از انتقال دهنده های عصبی، مانند سروتونین، در مغز ممکن است به ایجاد وسواس در دوران کودکی کمک کند. این عدم تعادل می تواند عملکرد طبیعی مغز را مختل کند و به افکار و رفتارهای وسواس گونه کمک کند.

محرک های محیطی: رویدادهای استرس زا در زندگی، مانند ضربه، تغییرات قابل توجه در روال یا محیط، یا قرار گرفتن در معرض موقعیت های ناراحت کننده، می توانند وسواس دوران کودکی را تحریک یا تشدید کنند.

عوامل شناختی: کودکانی که دارای الگوهای شناختی خاصی هستند، مانند تمایل به برآورد بیش از حد تهدیدها یا نیاز به کنترل، ممکن است بیشتر در معرض ابتلا به وسواس باشند. علاوه بر این، کودکانی که دارای تمایلات کمال گرا هستند یا سطوح بالایی از اضطراب را نشان می دهند، ممکن است در معرض خطر بیشتری باشند.

راه حل های درمان وسواس دوران کودکی

درمان شناختی رفتاری (CBT): CBT استاندارد طلایی برای درمان وسواس دوران کودکی است. این شامل کار با یک درمانگر آموزش دیده برای شناسایی و به چالش کشیدن الگوهای فکری منفی، توسعه راهبردهای مقابله ای و قرار دادن تدریجی کودک در معرض ترس هایش به شیوه ای کنترل شده است.

پیشگیری از مواجهه و واکنش (ERP): ERP شکل خاصی از CBT است که بر قرار دادن تدریجی کودک در معرض موقعیت‌ها یا محرک‌هایی تمرکز دارد که وسواس‌های او را تحریک می‌کند و در عین حال از درگیر شدن در رفتارهای اجباری مرتبط خودداری می‌کند. این فرآیند به کاهش اضطراب کمک می کند و به کودک می آموزد که ترس او بی اساس است.

دارو: در برخی موارد، ممکن است برای کنترل علائم وسواس دوران کودکی، دارو تجویز شود. مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs)، نوعی داروی ضد افسردگی، معمولاً برای کاهش افکار وسواسی و رفتارهای اجباری استفاده می‌شوند. دارو همیشه باید توسط یک متخصص مراقبت های بهداشتی واجد شرایط تجویز و تحت نظارت باشد.

حمایت و آموزش والدین: والدین نقش مهمی در حمایت از کودکان مبتلا به وسواس دارند. آنها می توانند خود را در مورد این بیماری آموزش دهند، در جلسات درمانی با فرزندشان شرکت کنند و راهبردهایی را بیاموزند تا یک محیط حمایتی و درک را در خانه فراهم کنند.

آموزش روانی: ارائه اطلاعات متناسب با سن در مورد وسواس به کودک می تواند به او کمک کند تا وضعیت خود را درک کند و هرگونه احساس شرم یا خجالت را کاهش دهد. آموزش روانی همچنین شامل آموزش مهارت های مقابله ای، تکنیک های مدیریت استرس و روش های سالم برای ابراز احساسات می شود.

محیط مدرسه حمایتی: همکاری با معلمان و کارکنان مدرسه در ایجاد یک محیط حمایتی برای کودکان مبتلا به وسواس ضروری است. آموزش پرسنل مدرسه در مورد شرایط و ایجاد راهبردهایی برای برآوردن نیازهای کودک می تواند به کاهش استرس و تضمین تجربه یادگیری مثبت کمک کند.

تکنیک‌های مدیریت استرس: آموزش تکنیک‌های آرام‌سازی، تمرین‌های تنفس عمیق و تمرین‌های تمرکز حواس به کودکان می‌تواند به مدیریت اضطراب و کاهش شدت وسواس کمک کند.

گروه‌های حمایتی: پیوستن به گروه‌های حمایتی یا گروه‌های درمانی که به‌طور خاص برای کودکان مبتلا به وسواس طراحی شده‌اند، می‌تواند حس اجتماع، عادی‌سازی و فرصتی برای به اشتراک گذاشتن تجربیات با همسالانی که مبارزات آنها را درک می‌کنند، ایجاد کند.

عادات سبک زندگی سالم: تشویق به ورزش منظم، خواب کافی، رژیم غذایی متعادل و درگیر شدن در فعالیت هایی که کودک از آنها لذت می برد می تواند به رفاه کلی او کمک کند و ممکن است به کاهش علائم وسواس کمک کند.

نظارت و پشتیبانی مداوم: وسواس دوران کودکی ممکن است نیاز به مدیریت طولانی مدت داشته باشد. چک‌های منظم با متخصصان سلامت روان، حفظ خطوط ارتباطی باز، و تنظیم استراتژی‌های درمانی در صورت لزوم برای حمایت و بهبودی مداوم کودک حیاتی است.

وسواس چیست؟

وسواس هم از جمله اختلالاتی است که انواع خاص خود را دارد که رایج ترین آن در دوره کودکان وسواس فکری و وسواس عملی میباشد که معمولا والدین کمتر متوجه وجود وسواس فکری در کودکان میشوند زیرا علائم وسواس عملی در همه افراد مخصوصا کودکان، واضح تر است.

باید بدانید که این قبیل ناراحتی ها فرق دارند، این دسته از ناراحتی ها نه تنها واقعی نیستند بلکه از نوعی رفتار (مثلا ترس) ریشه میگیرند. میخواهم شفاف تر برایتان توضیح بدم. بر فرض مثال کودک یه دوره ای سرما خورده و حالش خوب شده و به سلامت کامل رسیده اما ناراحت است، بیقرار است و گاهی حتی گریه میکند، وقتی با او صحبت میکنید به شما میگوید میترسد دوباره بیمار شود یا یک شب بخوابد و بیدار شود و متوجه شود گلو درد دارد.

در اینجا ریشه ناراحتی کودک که (ترس) میباشد با مثال های مختلف در طول زندگیش برای او مزاحمت ایجاد میکند.

وسواس فکری

وسواس فکری همان استرس، اضطراب و در این مثال ترس است که ذهن کودک را به خود درگیر میکند و سبب ایجاد مزاحمت برای او میشود.

وسواس عملی

وسواس عملی در واقع نشانه ای از درگیری ذهنی کودک است مثل گریه کردن در مثال ذکر شده، که از ترس بیماری نشعات میگیرد. رجوع میکنم به مثالی واضح تر در این باره رجوع میکنم، گاهی کودکی را میبینید که مرتب دستان خود را میشوید، مثلا 10 تا 15 بار در روز یا حتی بیشتر. این موضوع عجیب است و در واقع نشانه ای از مشکل درونی در کودک میباشد. در این جای کار است که والدین با خود میگویند: (او چرا همچین میکند؟) من به شما پاسخ میدهم: (چون ذهن کودک درگیر چیزی است که ما فعلا از آن اطلاعی نداریم.)

مطالب مرتبط لکنت زبان در کودکان

وسواس و علائم

وسواس سن خاصی ندارد برای همین آماده نباشید تا کودک در سن خاصی این علائم را از خود نشان دهد یا اگر در سن 3 سالگی علائم وسواس را در کودک دیدید نگویید طبیعی است. همان طور که ذکر شد وسواس سن مشخصی ندارد، ممکن است حتی از 3 سالگی شروع شود. رایج ترین علائم وجود وسواس در کودک را در اختیار شما عزیزان قرار داده ایم در صورتی که احتمال دادید کودک تان دارای این اختلال است، نگران نباشید و به روانشناس مراجعه کنید تا به حل مشکل بپردازد یا در صورت نیاز شما را به روان پزشک ارجاع دهد.

1. چک کردن بیش از حد

اگر کودک بیش از حد وسایلش را چک میکند امکان دارد به وسواس چک کردن مبتلا باشد. مثلا وقتی مهمانی میرود در فکر این باشد که عروسکش در کیفش باشد و مداوم زیپ کیفش را باز و بسته کند و عروسک را ببیند تا از وجود آن مطمئن شود.

2. شستن دست ها

شاید در ابتدا فکر کنید شستن دست ها توسط کودکان کاری طبیعی و عادی است، درسته، شستن دست عادی است اما نه بیش از حد. اگر کودک بیش از حد دست هایش را میشوید احتمالا ذهن او درگیر یکی از این احساسات است.( ترس، احساس گناه، احساس کثیفی و ناپاکی، انجام کار بد که از آن شرمنده است و مواردی از این قبیل.)

3. وابستگی های عجیب

وابستگی در کودکان امری شایع و طبیعی است. مثلا وابستگی به پدر یا مادر تا جدودی طبیعی محسوب میشود. وابستگی عجیب به شکلی است که کودک به شدت به وسایل خود هر چند بیارزش، وابسته است حتی اگر خراب، شکسته و عجیب باشند. معمولا به شیوه های خاص و به صورت حساسی از وسایلش مراقب میکند و تعصب خاصی نسبت به آن دارد. این نشانه ها حاکی از ذهنی درگیر و وابسته در کودک است.

4. منزوی بودن

گاهی سوالات واقعی یا غیر واقعی و احتمالا عجیب در ذهن کودکان شکل میگیرد که سبب انزوا آن ها میشود. در برخی موارد کودک در رابطه با سوالات ایجاد شده یا درگیری های ذهنی که دارد با خانواده صحبت میکند یا نشانه هایی را لا به لای حرف هایش میتوان فهمید گاهی هم خیر. با توجه به این که کودکان بسیار خیال پردازی میکنند و حتی در رویا های خود زندگی میکنند این موارد عجیب نیست و معمولا با چند جلسه مشاوره قابل حل است.

5.تکرار عبارات

نوعی وسواس که هم در کودکان هم بزرگسالان رایج است، وسواس محض است که تکرار عبارات از نشانه های آن است. به شکلی که کودک مرتب کلماتی را تکرار میکند معمولا این عبارات خاص هستند یا معنی خاصی دارند. گاهی حتی عباراتی که دارای بار منفی دارند را تکرار میکنند که بسیار مخرب است.

6.تقارن

کودک تمایل به قرینه کردن همه چیز دارد البته به شکلی که وسایل تقارن داشته باشند، گاهی حتی به خاطر نبود تقارن عصبی میشود، همه چیز را بر هم میزند یا فورا وسایل را جا به جا میکند.

دلایل ایجاد وسواس در کودکان

عامل اصلی و در واقع منشا اصلی همه اختلالات، وراثت و عوامل ژنتیکی میباشد. بنابراین اگر بستگان نزدیک یا یکی از اعضای خانواده دارای وسواس هستند، ایجاد وسواس در کودک شما هم طبیعی است اما باید حتما درمان شود. در نظر داشته باشید درگیری والدین با اختلال وسواس، سبب افزایش 4 تا 6 درصدی احتمال ابتلا کودک به این اختلال میشود.

-قرار دادن کودک در موقعیت های استرس آور سبب ایجاد این اختلال در کودک میشود، زیرا استرس بستری است برای شکل گیری انواع مشکلات و آسیب های روانی به خصوص اختلال هایی همچون انواع تیک و وسواس.

-پژوهشگران معتقدند کمبود ماده ای به نام سروتونین نیز از عواملی است که سبب ایجاد این اختلال میشود.

-امکان ایجاد اختلال وسواس در صورت ابتلا کودک به عفونت ها و بیماری هایی مانند لایم و مونونوکلئوریس ، افزایش میابد.

راه های درمان اختلال وسواس در کودکان

دو دسته درمان برای کودکان مبتلا به این اختلال وجود دارد، در روش اول روان شناس سعی میکند تا کودک را به صورت تدریجی با ترس هایش مواجه کند تا کودک بتواند با گذر زمان بر ترس های خود غلبه کرده و از رنج این مشکل در امان بماند. این روش زمان بر بوده و بر سبک زندگی کل اعضای خانواده(مادر، پدر، خواهر، برادر و …) تاثیر میگذارد. بنابراین این روش که CBT نام دارد، همکاری و همراهی خانواده را میطلبد.

روش دوم استفاده از دارو تحت نظر روان پزشک میباشد. معمولا خیلی از افراد مستقیما بدون مراجعه قبلی به روان شناس به روانپزشک مراجعه میکنند، که توصیه ما این است که ابتدا به روان شناس مراجعه کنید در صورت حل نشدن مشکل، روان شناس شما را به روان پزشک ارجاع خواهد داد.

روان پزشک علاوه بر تلاش برای مواجه کودک با ترس های او، به تجویز دارو هایی میپردازد که علاوه بر مزیت های خود؛ عوارضی را هم دارا هستند. به همین خاطر است که توصیه میشود ابتدا طبق روش اول عمل کرده و در صورت نتیجه نگرفتن، به روان پزشک مراجعه کنید. راجع به وسواس و روش های درمان آن بیشتر بدانید.

حتما به خاطر داشته باشید اگر روان پزشک برای کودکتان دارو تجویز کرد در رابطه با عوارض و حالت های احتمالی آن صحبت کنید تا در جریان مشکلات احتمالی باشید و پیشگیری های لازم را انجام دهید.

جمع بندی

وسواس نوعی اختلال است که بیش تر در اثر ژنتیک و عوامل وراثتی ایجاد میشود. عواملی چون استرس،اضطراب و نگرانی ها بستر مناسبی برای ابتلا کودک به این اختلال میباشند. وسواس به رفتار ها، الگو ها و احساساتی گفته میشود که با تکرارشان حال کودک را ناخوشایند میکنند و سبب ایجاد احساساتی همچون شرم، گناه، ترس، اضطراب و از این قبیل موارد در ذهن کودک میشوند.

کودک با انجام رفتار هایی مانند شستن بیش از حد دست ها، انزوا و تعصب بر نگهداری از وسایلش، نشانه هایی از وجود درگیری های درونی و ذهنی خود میدهد.

سوالات متداول

1. وسواس چیست؟

وسواس در واقع تکراری از الگو ها، رفتارها، ترس ها و احساسات ناخوشایندی است که سبب ناراحتی، پریشانی و ایجاد مزاحمت برای کودک میشود. شاید با خود بگویید ناراحتی یک احساس طبیعی است که همه آن را تجربه میکنند. باید بدانید که این قبیل ناراحتی ها فرق دارند، این دسته از ناراحتی ها نه تنها واقعی نیستند بلکه از نوعی رفتار (مثلا ترس) ریشه میگیرند.

2. وسواس چه علائمی دارد؟

چک کردن بیش از حد
منزوی بودن
عدم پذیرش خود
تکرار عبارات
تقارن

3. وسواس از چه سنی شروع میشود؟

4. راه های درمان وسواس چه گونه است؟

دو دسته درمان برای کودکان مبتلا به این اختلال وجود دارد، در روش اول روان شناس سعی میکند تا کودک را به صورت تدریجی با ترس هایش مواجه کند تا کودک بتواند با گذر زمان بر ترس های خود غلبه کرده و از رنج این مشکل در امان بماند. روش دوم استفاده از دارو تحت نظر روان پزشک میباشد.

امتیاز شما به محتوا: