آلرژی غذایی در کودکان
مصرف برخی غذاها ممکن است باعث واکنش‌های آلرژیک در کودک مبتلا به حساسیت‌های غذایی شود. در نتیجه، سیستم ایمنی بدن ـ که علیه عفونت‌ها و بیماری‌ها می‌جنگد ـ برای جنگ علیه آلرژن‌های غذایی، آنتی‌بادی تولید می‌کند. آلرژن ماده‌ای در غذاست که باعث ایجاد آلرژی می‌شود. در صورت لمس کردن یا خوردن غذایی حساسیت‌زا یا استنشاق برخی ذرات، بدن مواد شیمیایی نظیر هیستامین ترشح می‌کند تا از خود محافظت کند. این مواد شیمیایی، علائم آلرژیک را، که بر سیستم تنفسی، سیستم گوارش، پوست یا سیستم قلبی ـ عروقی تأثیر می‌گذارند، تحریک می‌کند.
تفاوت آلرژی غذایی با عدم تحمل غذایی
کمتر از هشت درصد از کودکانِ زیر سه سال و چهار درصد از بزرگسالان دارای آلرژی غذایی هستند، ولی عدم تحمل غذایی بیشتر شایع است. به دلیل اینکه علائم عدم تحمل غذایی شبیه به علائم آلرژی غذایی است، افراد اغلب این دو را با هم اشتباه میگیرند. آلرژی غذایی باعث خارش دهان، کهیر، ورم کردن لب‌ها و صورت و زبان و گلو، سختی تنفس، سرگیجه یا غش می‌شود. همچنین علائمی مانند استفراغ و تهوع، دل‌درد و اسهال دارد که در عدم تحمل غذایی نیز دیده می‌شوند. برخلاف آلرژی غذایی، در عدم تحمل غذایی، سیستم ایمنی بدن دخالتی ندارد.آلرژی غذایی در کودکان
اگر شما مبتلا به عدم تحمل غذایی باشید، شاید بتوانید مقادیر کم یک مادة غذایی را بدون بروز هیچ علائمی بخورید، ولی در آلرژی غذایی حتی مصرف کمترین مقدار از آن، می‌تواند باعث بروزِ علائمِ آلرژیکِ جدی و خطرناک گردد.
برای مثال عدم تحمل لاکتوز، یکی از شایع‌ترین مواردِ عدم تحمل غذایی است که به دلیل فقدان آنزیم لاکتاز ـ که برای هضم شیر مورد نیاز است ـ با علائمی نظیر نفخ، دل‌درد و اسهال همراه است.
مواد غذایی حساسیت‌زا
کودک ممکن است نسبت به هر نوع غذایی حساسیت داشته باشد، اما این هشت آلرژن باعث نود درصد از واکنش‌های آلرژیک در کودکان می‌شوند: شیر، تخم مرغ، بادام زمینی، سویا، گندم، سه مغز (مانند گردو و بادام)، ماهی و صدف‌ها (مانند میگو).
به‌طور کلی بیشتر کودکان مبتلا به آلرژی‌های غذایی باید از مصرف مواد فوق پرهیز کنند. پیش از این تصور می‌شد که در بیشتر بچه ها تا چهارسالگی، آلرژی برطرف می‌شود، اما احتمالاً این تصور صحیح نیست. تنها 11٪ از موارد آلرژی به تخم مرغ و 19٪ از موارد آلرژی به شیر، آلرژی خود را تا چهارسالگی برطرف کرده‌اند و تقریباً هشتاد درصد از کودکان این آلرژی‌ها را در شانزده‌سالگی برطرف می‌کنند. این مطلب در مورد آلرژی بادام زمینی صادق نیست، زیرا حساسیتی پایدار در نظر گرفته شده است که برای اکثر کودکان در تمام طول عمر ادامه دارد.
مواد غذاییِ واکنش‌پذیرِ متقابل
مطابق تعریف علمی، واکنش‌پذیری زمانی رخ می‌دهد که پروتئین موجود در یک ماده با پروتئین موجود در مواد دیگر مشابه باشد و در نتیجه سیستم ایمنی بدن نیز آنها را یکسان در نظر خواهد گرفت. در مورد آلرژی‌های غذایی، واکنش‌پذیری متقابل ممکن است بین یک مادة غذایی و ماده‌ای دیگر رخ دهد. همچنین واکنش‌های حاصل از مواد غذاییِ واکنش‌پذیرِ متقابل، ممکن است برای افرادی که درگیرِ سندرم حساسیت دهانی و حساسیت به گرده‌های گیاهان فصلی هستند نیز رخ دهد.
علائم آلرژی غذایی
واکنش‌های حساسیت غذایی در افراد مختلف، متفاوت است: در برخی افراد خفیف است، به یک قسمت از بدن محدود می‌شود و ممکن است به شکل ایجاد کهیر روی پوست باشد؛ اما در برخی افراد شدیدتر است و قسمت‌های بیشتری از بدن را در بر می‌گیرد. همچنین این واکنش‌ها از چند دقیقه تا چند ساعت پس از تماس با مواد غذایی ایجاد می‌شوند. واکنش به حساسیت‌های غذایی ممکن است هر یک از چهار بخشِ زیر از بدن فرد را با علائم ویژه‌ای تحت تأثیر قرار دهد:
پوست: برآمدگی‌های خارشی (کهیر)، اگزما، قرمزی و التهاب صورت یا اندام‌های دیگر، خارش و التهاب لب‌ها، زبان یا دهان (واکنش‌های پوستی شایع‌ترین واکنش‌ها نسبت به حساسیت‌های غذایی هستند).
دستگاه گوارش: دل درد، حالت تهوع و استفراغ یا اسهال.
دستگاه تنفسی: آب‌ریزش بینی، عطسه، سرفه، خس‌خس سینه یا تنگی نفس.
سیستم قلبی ـ عروقی: سرگیجه و غش کردن.
واکنش‌های جدی و خطرناک به حساسیت‌های غذایی، که اثر گسترده‌تری بر بدن دارند، آنافیلاکسی نامیده می‌شوند. این واکنش‌های آلرژیک ناگهانی، که گاهی مهلک‌اند، ممکن است یک یا دو قسمت از بخش‌های چهارگانة بدن را در بر گیرند. به نظر می‌رسد که علائم آلرژی به شیر گاو، با علائم آلرژی به مواد غذایی دیگر متفاوت است، و ممکن است موارد زیر را شامل شود: کولیک، خون در مدفوع، اختلال در رشد و عدم وزن‌گیری.
آیا می‌توان مانع از بروز حساسیت غذایی کودکان شد؟
به‌طور قطعی نمی‌توان گفت که تغذیة مادر در دوران بارداری و شیردهی می‌تواند موجب شکل‌گیری حساسیت غذایی در کودک شود. بنابرین هیچ مدرک قانع‌کننده‌ای وجود ندارد تا ثابت کند زنانی که در دوران بارداری و شیردهی از غذاهای بسیار حساسیت‌زا یا سایر غذاها اجتناب می‌کنند، خطر ابتلا به آلرژی فرزندشان را کاهش می‌دهند. همچنین این موضوع که قرار دادن کودک در معرض مواد مشکوک به حساسیت‌زایی، مقاومت او را در برابر حساسیت افزایش می‌دهد، چندان تاییدشده و کاربردی نیست. بر اساس برخی شواهد، چهار تا شش ماه شیر دادن به کودک، تا حدی از ابتلای او به حساسیت‌های غذایی جلوگیری می‌کند. توصیه می‌شود که تا شش ماه به کودکان شیر مادر بدهید و بعد از آن، به‌تدریج مواد مشکوکی چون شیر گاو و تخم مرغ را، که امکان ایجاد حساسیت دارند، به رژیم غذایی کودک اضافه کنید. با این کار میتوانید واکنش‌های کودک به مواد غذایی مختلف را شناسایی کنید.
بادام زمینی از موادی است که ممکن است کودک به آن حساسیت داشته باشد، اما مصرف آن در دوران بارداری و شیردهی منعی ندارد، مگر اینکه مادر خود به آن حساسیت داشته باشد. اگر کودک مبتلا به اگزما باشد یا در خانواده سابقة حساسیت وجود داشته باشد، بعد از گرفتن او از شیر، باید در دادن بادام زمینی و محصولات وابسته احتیاط به خرج دهید. برای آنکه واکنش بدن کودک را به مواد مختلف امتحان کنید، باید تا بعد از شش‌ماهگی نوزاد صبر کنید.
برای اثبات اینکه تأخیر در معرفی غذاهای تکمیلی بعد از چهار تا شش‌ماهگی، از بروز آلرژی جلوگیری می‌کند، شواهد اندکی وجود دارد. بیشتر کودکان، اگر علائم آمادگی را نشان دهند، می‌توانند در حدود چهار تا شش‌ماهگی خوردن مواد غذایی جامد را شروع کنند. هر کودکی با دیگری متفاوت است، بنابراین وقتی کودک مصرفِ مواد غذاییِ جامد را شروع می‌کند، خوب است با پزشکش مشورت کنید که چه غذاهایی به او بدهید و در چه زمانی. ممکن است پزشک توصیه کند با پورة سبزیجات، میوه‌ها، گوشت یا سرلاک غنی‌شده با آهن شروع کنید. این غذاها معمولاً باعث واکنش آلرژیک در کودکان نمی‌شوند، اما کارشناسان توصیه می‌کنند که برای اطمینان باز هم مراقب بروز علائم آلرژی در کودک باشید. وقتی کودک چند غذای سنتی خورد و به نظر رسید که آنها را خوب تحمل می‌کند، میتوانید دیگر غذاهای آلرژی‌زا را نیز به او بدهید.آلرژی غذایی در کودکان
کارشناسان معتقدند که معرفی و دادن غذاهای بسیار آلرژی‌زا، مانند آجیل‌ها و خوراکی‌های حاوی آجیل، تخم‌مرغ و ماهی، در سال اول زندگی کودک، ممکن است ریسک ابتلای او به آلرژی‌ها را در آینده کاهش دهد. هنگام افزودن هر غذای جدید به برنامة غذایی کودک، بهتر است برای معرفی غذای بعدی، سه تا پنج روز منتظر بمانید. به احتمال بیشتر، اگر آلرژی وجود داشته باشد، علائم آن طی این مدت ظاهر می‌شود. همچنین به کودکتان غذاهای ساده‌ای بدهید که از یک مادة غذایی تهیه شده باشند، تا در صورت بروز آلرژی، علت آن مشخص باشد. تا قبل از یک‌سالگی کودک به او عسل یا شیر گاو ندهید. با این حال محصولاتی مانند پنیر و ماست، که حاوی پروتئینِ شیرِ پردازش‌شده هستند، معمولاً مشکلی برای گنجاندن در برنامة غذایی کودک ندارند.
از پروبیوتیک‌ها به عنوان مکملی برای شیر مادر استفاده کنید و یا آنها را به شیر خشک اضافه نمایید. گفته می‌شود این کار خطر ابتلا به حساسیت غذایی را در کودکان کاهش می‌دهد. البته این موضوع نیاز به بررسی‌های بیشتری دارد، بنابراین پیش از انجام این کار، با متخصص تغذیه مشورت کنید.آلرژی غذایی در کودکان
همچنین بخوانید: آلرژی به تخم مرغ چیست؟
درمان آلرژی غذایی در کودک
درمان آلرژی غذایی، پرهیز جدی از مادة آلرژی‌زاست. اگر کودکتان دچار یک آلرژی غذایی است، باید مطمئن شوید که آن ماده آلرژی‌زا را نمی‌خورد. همچنین هرچه میتوانید اطلاعات کسب کنید: اینکه چه غذاهایی ممکن است حاوی آن ماده آلرژی‌زا باشند، روی برچسب مواد غذایی باید دنبال چه چیزی باشید و چطور علائم اولیه یک واکنش آلرژیک را تشخیص دهید. همین‌طور اطمینان حاصل کنید هر کسی که از کودک مراقبت می‌کند، از خواهر و بردار و اقوام گرفته تا مربی و کارکنان مهد کودک، از آلرژی کودکتان اطلاع دارند و می‌دانند که نباید چه چیزهایی به او بدهند.آلرژی غذایی در کودکان
با پزشک کودک صحبت کنید که در صورت بروز یک واکنش آلرژیک، چه کارهایی باید انجام دهید. در صورت آلرژی خفیف، پزشک ممکن است درمان با آنتی‌هیستامین‌ها را پیشنهاد کند و در آلرژی شدید، احتمالاً یک اپی‌نفرینِ تزریقی تجویز خواهد کرد. این دارو، آنافیلاکسی را متوقف می‌کند و باید همیشه آن را همراهتان داشته باشید.
شما میتوانید برای مشاوره در حوزه تغذیه و ارزیابی کودک دلبندتان از متخصصین تغذیه کیدز 24 نوبت بگیرید.
